Wetenschappelijk Fonds van het Hematologisch Centrum van het AZ Sint Jan A.V. Brugge

Project “Haplo-identieke stamceltransplantatie bij acute leukemie”

 2010-2011: budget : 5.000 euro:

Het project onderzoekt de rol van haplo-identieke stamceltransplantaties bij jonge patiënten en adolescenten met acute leukemie, die niet beschikken over een volledig identieke familiale of niet-familiale donor van stamcellen.

 Sommige patiënten met acute leukemie kunnen alleen genezen met een beenmergvernietigende behandeling gevolgd door transplantatie van bloedvormende stamcellen. Dit zijn vooral de patiënten van wie de ziekte weerstandig blijkt aan klassieke chemotherapie en de patiënten die een ziekteherval vertonen na een klassieke behandeling. Als bron van stamcellen wordt voor deze patiënten eerst gezocht naar een donor in de familie, die hetzelfde weefseltype (HLA-type) heeft. Meestal gaat het om een broer of een zus. Helaas is de statistische kans dat een broer of zus hetzelfde weefseltype heeft als de patiënt slechts 30%. Voor de patiënten die niet beschikken over een HLA-identieke familiale donor wordt in binnen-en buitenlandse donorregisters gezocht naar een HLA-identieke donor. In de wereld zijn er ongeveer 10 miljoen vrijwillige donoren van wie het weefseltype of HLA type geheel of gedeeltelijk bekend is. De namen van deze donoren en hun weefseltype zijn opgeslagen in donorregisters. Omdat het aantal weefseltypes oneindig groot is, wordt niet voor iedere patiënt een geschikte donor gevonden. Vooral patiënten met zeldzame weefseltypes vallen uit de boot. Een bijkomend probleem is dat het soms maanden kan duren alvorens een geschikte donor gevonden wordt omdat de weefseltypes van potentiële donoren niet altijd volledig gekend zijn. Er moeten dan bijkomende analyses van het weefseltype gebeuren, die veel tijd in beslag nemen en dus de transplantatie vertragen. Voor de behandeling van acute leukemie is tijd een cruciaal gegeven. Indien beslist wordt een transplantatie uit te voeren, dan moet dat snel kunnen gebeuren. Indien de transplantatie te lang wordt uitgesteld kan in de wachttijd een ziekteherval optreden.

 Navelstrengbloedtransplantatie biedt voor deze twee problemen een elegante oplossing. Navelstrengbloed is immers snel beschikbaar (de units liggen opgeslagen in een navelstrengbloedbank) en navelstrengbloed laat toe te transplanteren met weefseltypes die niet volledig identiek zijn met deze van de patiënt. Een belangrijk probleem is evenwel dat de navelstrengbloed units vaak te weinig stamcellen bevatten om een volwassen patiënt te transplanteren. Ook het herstel van de bloedaanmaak en van het afweersysteem na een navelstrengbloedtransplantatie verloopt vaak heel langzaam, waardoor het risico op verwikkelingen toeneemt. Momenteel wordt in enkele centra geëxperimenteerd met transplantaties van meerdere units van navelstrengbloed, waarvan de eerste resultaten beloftevol lijken.

 In ons centrum hebben wij geopteerd voor een andere transplantatievorm. Wij doen hiervoor beroep op de methode van het transplantatieteam van Perugia in Italië. Sinds enige jaren heeft het team van Professor Franco Aversa  daar een uitgebreide ervaring opgedaan met transplantatie van stamcellen afkomstig van halfidentieke (ook genoemd haplo-identieke) donoren. Bijna iedere patiënt beschikt over één of meerdere halfidentieke donoren in de familie, namelijk een broer of zus, vader of moeder, neef of nicht. Het probleem van tijdverlies bij het zoeken naar een geschikte donor wordt hiermee volledig opgelost. De donoren zijn immers onmiddellijk beschikbaar. De resultaten van dergelijke haplo-identieke stamceltransplantaties zijn indrukwekkend. Afhankelijk van de conditie van de patiënt en de ernst van de ziekte kunnen veel patiënten met acute leukemie, die anders niet voor een transplantatie in aanmerking kwamen, toch nog een genezende behandeling krijgen.

 Om een haplo-identieke transplantatie mogelijk te maken dient een grote hoeveelheid stamcellen te worden gecollecteerd uit het bloed van de halfidentieke donor. De stamcelcollectie moeten bewerkt worden met een stamcelselectiekolom, waarmee primitieve stamcellen uitgeselecteerd worden. In dezelfde procedure worden de afstotingscellen (T-lymfocyten) nagenoeg volledig geëlimineerd uit de stamcelcollectie. Dank zij deze stamcelselectiemethode is er slechts een heel klein risico op afstotingreacties (zogenaamde graft-versus-hostziekte) na de transplantatie. De bewerkte stamcellen worden toegediend aan de receptor die intussen is voorbereid met een therapie die zijn beenmerg heeft vernietigd. Na de transplantatie is het afweersysteem van de patiënt sterk onderdrukt en is er gedurende ongeveer één jaar een verhoogde vatbaarheid op infecties, waarvoor preventieve maatregelen moeten worden genomen.

 De procedure van een stamcelselectie is zeer duur (kost ongeveer 6000 Euro per patiënt) en wordt momenteel niet volledig terugbetaald door de Belgische ziekteverzekering. Ook de voorbereidende beenmergvernietigende therapie omvat niet-terugbetaalde medicatie (thiotepa). De kosten voor een dergelijke stamcelselectie/transplantatie worden daarom gedeeltelijk gedragen door ons Wetenschappelijk Fonds. Dank zij de financiële steun van verschillende sponsors aan het Wetenschappelijk Fonds zijn wij in staat deze transplantatievorm aan onze patiënten aan te bieden en worden er zeker mensenlevens gered.

 De ervaring bij de 60 patiënten die tot nu toe in ons centrum een haplo-identieke stamceltransplantatie ondergingen bevestigt de gunstige resultaten van de Perugia groep en ondersteunt onze beslissing om de ingeslagen weg voort te zetten.

 Namens het Wetenschappelijk Fonds Hematologie vzw.

en het Hematologisch Centrum van het AZ Sint-Jan A.V.

Zetel: AZ Sint-Jan AV, Ruddershove 10, B-8000 Brugge

Dr. Dominik Selleslag                    

Dr. Sc. Friedel Nollet

Dr. Achiel Van Hoof

Dr. Jan Van Droogenbroeck

Dr. Tom Lodewyck

Dr. Melanny Hidajat

Dr. Barbara Cauwelier

Dr. Johan Billiet

 Brugge, 22 oktober 2010